Sunday, September 12, 2010

Malaysian Thawnthu: Tlangval Tangkai

Vawi khat chu tlangval fel tak, engtik lai pawha mi tanpui duh hi a awm a. Ni khat chu a vahvelnaah hian hmun reh tak hi a lo thleng a, chulai hmunah chuan chhawlbuk pakhat a hmu a, chhawlbuk hmaah chuan putar pakhat hi a hmu bawk a ni.


Tlangval chuan chhawlbuk hmaa putar lo awm chu puithiam niin a hria a, "Ka pu, engtik lai pawh mite tana tangkai nih ka duh a, engnge ka tihtur?" a ti a, putar chu a rin ang ngeiin puithiam a lo ni a, a chhawlbuk te tak teah chuan a lut a, thingrem te tak te nalh deuh mai a lo keng chhuak a.

Thingrem tê chu tlangval hnenah chuan a pe a, "Hei hi hawn la, in i thlen hunah i hawng dawn nia. I hawn chuan engnge tihtur chu i hre mai ang. Mahse kawngah chuan hawng suh ang che," tiin a chah a.

Tlangval chuan puithiam chu lawmthu a hrilh a, thingremtê keng chuan a haw ta a. A haw kawngah chuan thingremtê chhungah chuan engnge awm a hre chak ta em em a, a hriat chakna chu a do zo ta ngang lo va, puithiam thuchah chu zah zo loin a hawng ta a ni.

Thingremtê a hawn rual chuan tlangval chu thing sâng danglam takah a chang nghal a, a hnuah chuan hnahte a nei a, rahte a nei bawk a, a hmu hmasa tute chuan coconut kung tiin an ko thin a ni.

Tlangval duhthusam angin coconut kung chu engtik lai pawha mite tana thing tangkai a ni a, tun thlenga mi zawng zawng tana a tangkaizia chu kan hre theuh awm e. #

Chinese Thawnthu: Zirlai Thil Phal

Lin Piao chu class kal loh a ching khawp mai a, ni khat chu an principal chuan an college atanga hnawtchhuak turin rilru a siam ta a, tlangval Lin Piao chu amah hmu turin a chah ta a ni.


Lin chu principal chhun chaw ei dawn lai velin a lo thleng a.

Principal chuan tawngkam vawt reih rawih hian, "Tun hi college kal hun em ni?" tiin a lo zawt a.

Lin chuan, "Ka pu min ngaidam rawh. Vawiin chu college ka kal tlai lo thei lo a ni. Kan huanah rangkachak tam tak ka hmuchhuak alawm le," a ti a. Principal chuan, "Rangkachak tam tak i tia lo?" a ti a, a mit chu a pawng zawrh zawrh a, "E heu, rangkachakte chu eng atan nge i hman dawn," tiin a zawt a.

Lin Piao chuan, "Lalin anga lian in ka sa ang a, ram zau tak ka lei ang a, ran tam tak ka lei bawk ang. Chu bakah chuan lehkha min zirtirnaa ka tihbuai manah che engemawzat chu pek ve che ka tum a ni," a ti a.

Lin Piao-a thusawi avang chuan principal chu a lawm hle a, Lin chu a bula chhun chaw ei ve turin a sawm a. Lin chuan riltam tih hriat takin principal chaw pek chu a ei bawrh bawrh a, principal erawh chuan a chaw eitur chu khawih pawh a khawih eih lo. Lin-a'n rangkachak engzatnge a pek ang tih ringawt a lo ngaihtuah a, a awh em em thin buh chinna tur ram zau vak lo lei theihna khawp tal a nih ngei a beisei a, "Rangkachak chu hmun himah i dah ngei ka beisei," tiin a suangtuahna ram atanga a harh hlawl chuan Lin chu a zawt a.

Lin chuan, "Dah thatna hun ka nei miah lo a ni. Ka nuin min kaihthawh rualin a bo vek alawm le," a ti a.

Principal chu, "Engtin a?" tiin a te tuarh a, "I mumang i tihna em ni?" a ti a.

Lin chu a bu nghauh nghauh a.

Principal chu theihtawpin a thinrim a insum tang tang a, mahse a mitmengah chuan a thinrim em em tih hai rual a ni lo. A tawpah chuan, "I mumang lama min hriatreng avangin ka lawm hle a, rangkachak i chhar tak tak hunah pawh min hriatreng ka beisei. Tunah chuan min chhuahsan tawh rawh le," a ti ta a, Lin a chhuah hnu chuan amah hmu tura a tih chhan a hre chhuak ve chauh a ni. #

African Thawnthu: Thian Inhmelmakna

Chaichim leh chungu hi thian an ni a. Chungu chu zingtin a chênna diltê atang chuan sawt chhuakin thing kung sir kuaa chêng chaichim chu a tlawh ziah thin a, chhun lamah diltêah chuan a haw leh thin a ni.


Chungu-in a tlawh ziah thin avang chuan chaichim chu a lawm hle a, mahse a thian chu a hmelmaah a chang hret hret tih reng a hre lo. Engatinge a thian tha tak chu a hmelma a nih theih? Chungu chuan nitin chaichim chu a tlawh ziah bik a, chaichim chuan vawi khat mah tlawh ve a tum chhin eih lo va, chuvang chuan chungu chuan chaichim chu amah eng atan maha ngai ve lo, a ngai pawimawh lo mai pawh ni lo, a en hniam hle niin a hria a ni.

Ni khat chu chaichimin a en hniam tlat nia hriatna chuan a khat zual a, a awm mai mai thei ta lo. Chaichim chênna atanga a haw a lo hun chuan a kêah chuan hrui hmawr lehlam a thlung a, a hmawr lehlam chu chaichim meiah chuan a thlung bawk a, chuti chuan chaichim chenna atang chuan a sawt chhuak a, chaichim khawngaih thlak tak chu a meiah a hnuk ta a ni.

Chungu chu diltêah chuan thûk takah a zuang lut a, chaichim chuan talchhuah a han tum ngial a, mahse atan talchhuah ngaihna a awm lo va, tuiah chuan a tla hlum a, a ruang chu tuiah chuan a lo lang chhuak leh a ni.

Diltêa chaichim ruang lo lang chu mu hian a lo hmu a, a fukna thing atang chuan a lo thlawk thla a, a ke chuan chaichim chu a tham nawlh a, a fukna thingah bawk chuan a thlawhpui leh ta a. Chungu chu chaichim rual chuan tui atang chuan phih chhuah tel a ni a, a ke hlinna atang chuan theihtawpa tal chhuah a tum a, mahse a tal chhuak thei lo va, mu chuan a thil tum chu rei loteah a tihtawpsak ta ni.

Africa-ah chuan thufing an nei a. Chu chu "I hmelma tlakna atan lei laikhuar thuk lutuk suh, nangmah i tla palh ang e," tih a ni.

African Thawnthu: Dassie Mei Nei Lo


Hmanlai chuan Sakeibaknei chauh hi ramsa zinga mei nei awmchhun a ni a. Ni khat chu ramsa zawng zawngte'n amah angin mei nei ve se thain a hria a, a ram chhunga chêng ramsa zawng zawngte tan mei siamsak vek a tum ta a ni.


Ramsate mei tur siam zawh a nih chuan sakeibaknei chuan a rorelna ram chhunga ramsa zawngte zawngte chu a lalin, pûk zau taka kal khawm tur leh an mei tur theuh lam turin thu a pe a.

Ramsa zawng zawngte chu sakeibaknei lalin pan chuan an kal vek a. Mahse sazu ang tak ramsa chi khat, dassie chu a thatchhiat em avangin a kal ve peih lo va, zawngte hnenah chuan a mei tur chu laksak mai turin a chah a ni.

Sakeibaknei chuan dassie mei tur chu tawi leh te angreng tak, buk chhip chhepin a siamsak a. Zawngte chuan dassie chu lalina a kal theih loh thu leh a mei tur chu hawnsak tura a chah thu a sawi a, sakeibaknei pawh chuan dassie mei tur chu ama mei tur a pek rualin a pe nghal a ni.

Zawngte chu mei sei leh tha tak pek a ni a, a haw kawngah chuan a mei thar sei tak chu a en vang vang a, a tawpa a buk deuh chhep chuan a nalh zawk dawnin a hria a, dassie mei tur buk chhip chhep chu a vuah tel ta a.

Zawngtein a mei tur a neihsak tih a hriat chuan dassie chu a thinrim em em a, mahse a mei la let tur chuan zawngte awmna chu a pan peih lo va, vawiin thlengin mei nei loin a la awm phah ta reng a ni an ti. #

Queen Margaret leh Suamhmangte


Ni khat chu rose par vanglai tak hian London khawpuia luang tlang Thames luipui kama Temple Gardens-ah chuan lalchhungkuaa mi pawimawh tak pahnih hi thinrim em emin an inhnial a. Pakhat zawk chuan rose kung zinga rose par var chu a thliak a, a bula mi lam chu a hawi a.


“He kan intihthiam lohnaa ka lam tang chuan rose par var a thliak ang a, a lukhumah a thiat ang,” a ti a.

Pa pakhat zawk chuan a bul lawka rose par sen chu a thliak ve a.

“Ka lama tang chuan rose sen a thliak ang a, badge-ah a hmang ang,” a ti ve thung a.

Mi pawimawh tak pahnihte intihthiam lohna leh an inhnialna chuan tualchhung indona lian tak a tichhuak a, chu indona chu ‘Rose Indona’ (The War of the Roses) tiin an ko a, sipaite chuan an telna lam tichiang turin an lukhumah rose var emaw, rose sen emaw an târ vek a ni.

Rose sen lam chu England lalthutthleng humhim tumtu King Henry VI leh a nupui, Queen Margaret-te lam an ni a, Rose var lam chu King Henry VI paihthlak tum lam an ni. England ram chhungah chuan an indo tawn bur bur a, chung hun hrehawm takah chuan thil rapthlak tak tak pawh a thleng tam hle.

Hexham hmuna an inbeihnaah chuan England lal, King Henry-a lam chu an chak ta lo va, Queen Margaret leh a fapa naupang tê, Prince of Wales chu an nunna humhim turin an tlanchhia a. Thui pawh an la kal hmain suamhmang rual an tawk a, suamhmang rual chuan lalnû chu an tiding a, a rohlu neih zawng zawngte an laksak vek a, ngûnhnâmin an tin a, a nunna leh a fapa nunna chu tihtawpsakah an vau a ni.

Lalnû khawngaihthlak tak chuan suamhmangho chu a hlau em em a, an hmaah chuan a thingthi a, a fapa nunna chu zuahsak hram turin a ngen a. Chutih lai chuan rukrute chu lalnu rohlu an laksak insem dan turah an inhnial a, an ralthuam phawrhchhuakin an insual chu a ni ta der a, anmahni leh mahni chu an inbei ta chiam chiam a. Thil awmdan a hmuh chuan lalnu chu a lo tho thuai a, lalfapa chu a pawm lawk a, hmanhmawh takin a tlanchhe ta a ni.

Rukrute’n an lo tihdinna laiah chuan ramngaw chhah tak hi a awm a, lalnû chu ramngaw chhungah chuan a lut a, ramngaw chu a chhah em avangin a hlau em em a. Chu ramngaw chu suamhmangte leh sorkarin dan pawna a hnawhchhuahte bihrukna hmun a ni tih a hriat avangin a khur ru der der a. Thing zawng zawngte chu amah leh a fanu thah tuma lo chang suamhmang hmuhin a hmu fo a, lalnu ni thin tan chuan a hrehawm dan chu sawifiah a harsa hle.

Khaw thim hnu pawh chuan ramngaw pik takah chuan a kal zel a, zan lama a fapa nena an riahna tur chu a zawng a, pan lam tur pawh hre loin hmalam a pan ve tawp mai a ni. A tawpah chuan thla eng riai ruai hnuaiah hian pasang leh lian deuh mai, rorum hmel tak hi thing zing atang hian a lo pen chhuak a, khaw dang hawi loin lalnu leh a fapa chu a pan ding nghal chat a, lalnu chuan chu pa chu dan pawna hnawhchhuah misual nia a hriat avangin a hlau em em a, a khur dawt dawt a. Mahse chu pa chuan fa a nei ve ngei ang a, amah chu that mahse a fapa nunna zuah turin ngen a tum a ni.

Chu pa a lo kal hnaih chuan lalnu chuan aw nem tak leh zahawm tak hian a lo bia a.

“Lalnu ka ni a, i duh chuan min that thei e. Mahse ka fapa, in lalfapa nunna hi chu zuah hram rawh. I duh chuan i hnenah hruai la, i kutah ka dah ang e. A nunna tihtawp tuma umzui mekte lakah min venhimsak la; i tihsual tawh zawng zawngah Pathian pawhin a ngaidam ngei ang che,” a ti a.

Lalnu thusawi chuan chu pa rilru chu a khawih hle a, lalnu hnenah chuan an tana raldo thin a nih thu leh, ‘Rose var’ sipaite’n an man loh na’na biru a nih thu a hrilh a. Lalfapa te tak te banah chuan a kai a, lalnu chu amah zui turin a ngen a. Nakinah chuan lungpui zinga pûk tha tak hi an thleng a, chu pa chuan eitur a neih ang angte a pe a, pûkah chuan ni hnih chhung him takin an awm a, lalnû thiante leh an lamtangte chuan an tawmna hmun chu an hmuchhuak a, Rose var lamte tihnat phak lohah an hruai ta a ni.

England rama Hexham Forest-ah khuan engtikah emaw chuan i la kal maithei a, lalnûte tawmna pûk hi a la awm reng a; tlâng atanga luite luangin tlâng bul thut a paltlangna laiah a awm a, vawiin thleng hian mite chuan ‘Queen Margaret-i Pûk’ tiin an ko thin a, mi tam takin an tlawh thin. #

Rihdil leh Mitthi Kalkawng

Pi leh pute chuan mi na thih hian an thlarau chuan kawng bik neiin mitthi thlarau khawvel chu an panin an ring thin a. Mitthite awmna hmun hi hmun hnih niin an ring a, pakhat zawk chu mitthi khua an ti a, pakhat zawk chu Pialrâl an ti a.


Tute pawh thi se kawng pakhat zawhin an chênna tur zawk zawk pan chuan a kal thin a ni. Mi an thih hian an thlarau chu ludipah chhuakin, khumpui bula tungchaw zawh chhovin khanchhukah a phei a.

Chutah châr lam panin liang a zawh phei a, ditipah a chhuak a, kawltuk a zawh thla leh a, tichuan Rih Dil a pan ta niin an ring.

Hmar chuan mitthi thlarau hi Thlanpial-ah a kal niin an ngai a, Pawi chuan Zinghmuhah a kal niin an ngai thung, Hengte pawh hi Rih dil tho hi an rawn paltlang leh niin an sawi.

Chu vangin thi sawi nan pawh hla thuah chuan, 'Rih tlâng mual liam' tih leh 'Rih sâng kai' tihte an hmang thin.

Mitthi reng rengin Rih dil an paltlang veka an ngaih avangin Rih dil vêla hnim chi khat chu 'Mitthi pal' an ti. Rih dil thlang lamah thlarau 'Hruai kawn' a awm a.

Rih dil bulah chuan 'Mitthi kawtkai a awm a, mitthi zawng zawngin Rih dil an kal tlang dawn hian 'Lung rah buk' an rap a, a ri buk buk reng thin a ni, an ti.

Chumi hnu atang chuan thlarau khawvel kalkawngah chuan an lut tan ta a ni an ti. Mitthi thlarauvin Rih dil a pal tlang dawn thawnthu a awm nual a, he rin dan siamtu pakhat lo ngaihthla ila.

Hmanlai hian Rih dil kamah sa a tam avangin sa pêlin an ram chhuak thin a.
um khat chu thian zaho ramchhuak hi Rih dil kamah hian bûk hi an sa a, an riak ta a. Zan a lo reh tan ta tihah chuan mi kal thawm an hria a, an inbe mawlh mawlh a. Hmeichhe tawng ni âwm tak te hi an hre lehnghal a. An han ngaihtuah chuan chung lai hnai-vaiah chuan khua rêng rêng awm lo va, ngaw dur pui hlir a ni si a, mak an ti hle a.

Nimahsela, tawng ri nawk nawk chu an hre leh ta a. An han ngaihthlak chian chuan, tawngri chu a lo hnai telh telh a. Riakho zinga pakhat chuan a nupui aw ang mai a hre ta a, mak a ti hle mai a.

Pakhat chuan, "E! Kha i lo kal ve ta mai a ni maw?" a han ti lâwng lâwng a.

Hmeichhe aw chuan, "Ni e, ka lo kal ve ta thut mai a ni. Ka kal dawn lah chuan ka fate hnenah eng mah pawh sawi hman lovin ka kal ta mai si a. Kan rappuichungsânga balhla um pareng chhunga ka dah leh bêllam chhunga sarêp ka dahte kha hre tak maw? An pa lah chu ram chhuakin a thang bo daih si a, a hawn hma chu chawhmeh tha pawh hmeh lovin chaw an ei dawn a nih hi," a tih ri hi an hria a.

An zinga pakhat chuan a nupui aw ngei ni tlatin a hria a, "Khaw-nge, ka lo chang ang a, ka lo man bet tlat mai teh ang," a ti a. Bûk pawnah chuan a chhuak a, a lo chang ta rân mai a.

A thim em avangin engmah a hmu thei lo va, mahse mi tam tak hian an rawn kâl pêl zut zut ni hian a hria a. An tawng erawh chu a hre thei hlawm a. A nupui tawng nia a hriat chuan a bul a rawn thlen lai tak chuan a pawm thut a, a man bet ta tlat mai a. "Ka nupui i ni tih ka hria che. Eng tizia nge ka awm loh hlâna mi lo kal bosan mai le? Naupang ho pawh an mangang lutuk angnga sin. I kal tur a ni lo, ka phal lo," a ti a, a pawm bet tlat mai a.

A nupui chuan, "E, mi thlah rawh, chelh theih ka ni tawh lo ve. Ka hun a thleng ta a ni, kal lo thei ka ni hlei nem min thlah rawh," a ti a.

Mahse a pasal chuan a thlah duh lo va, a pawm nghet sauh sauh va. Nakina chuan rûlah a changa, a zem ta chual mai a. Chuti chung pawh chuan a thlah duh lo va. A nupui mangang chuan, "Ka thianten mual min liam zawhsan takngial dawn e," a ti a. Dumdê-ah a chang a, a kut zung kârah a pût chhuak a, a thlawhsan ta a.

A tûk khua a var veleh chu pa chu a haw ta vang vang a. In a han thlen chuan a nupui chu a lo thi ngei a, a ruang chu a han nang a.


Tawng a hriat kha a dik leh dik loh fiah nan rappuichungsâng a han en a, pareng chhunga balhla um lo awm chu pum nga a ni a. Bêllam chhung chu a han en leh a, sarêp a lo awm leh chiah bawk a. Chuta tang chuan Rih dil kama an hriat kha an nu thlarau, mitthi khaw pan tur aw ngeian an ruat ta a ni.

Mi an thih hnua an thlarauvin Pial lui an kân hnuah pawh mi nung awmna ram hi an ngai êm êm thin a. Mitthi khaw pana an kal zêl chuan tlâng pakhat Hringang tlâng an tih hi an lawn a. Chu mi tlâng chhip atang chuan mi nungte awmna ram chu a lang chiang êm êm a. Mitthi thlarau chuan 'Hringlang tlâng' atang chuan an khaw hlui an han thlir a, an damlaia an chettlatna zawng zawng chu an hmu thei vek a, an lunglêng lutuk chu an mittui a dir zung zung thin a ni.

Amaherawhchu, Hringlang tlângah chuan thil danglam tak pahnih hi a awm a, pakhat chu pangpâr mawi êm êm hi a ni a. Chu pangpâr chu Hawilopâr an ti a. An lunglêng han hawi vêl chuan an hmu lo thei lo va. An hmuh veleh chuan lâka, tawn an duh thin a. An han lâka, an han tawn veleh chuan an awmna hlui lam kha an hawi duh ta hauh lo a ni an ti.

Pakhat dang leh chu tuifim tak hi a ni a. Tlâng chhipah chuan tui fim tha tak, in châkawm tak mai hi a awm a. Chu tui chu a itawm êm avangin in lovin an kalpêl thei lo va. An han in veleh chuan an chênna thin leh an nun hlui lam rêng rêng chu an theihnghilh hlauh va. Tichuan, mitthi khaw thlen hlân chu an nghakhlel ngawih ngawih tawh a, chuta tang chuan Mitthi khua chu phur takin an pan ding ta thin a ni an ti. Chu chu Lungloh tui an ti.
 
(By Dr. R.L. Thanmawia.)

General Knowledge: Welcome to Japan

Asia khaw chhak tawpa thliarkar lian pali leh thliarkar tê 4,000-in a siam Japan ram hi ram lar tak a ni a, hre lo kan tlem hlein a rinawm. He ram hi history ropui tak nei, tunlai thiamna 'modern technology' lama hmingthang tak a ni a, tun tum chu he ram ropui tak hi kan belchiang dawn a ni.

Official name: Japan

Population: 127,078,679 (July 2009-a an inchhiarna)

Capital: Tokyo

Official Language: Japanese

Size: 145,883 square miles (377,835 square kilometers)

Climate: Chhim lam a lum a,hmar lam a vawt.

Pawisa: Yen

Products: rice; fish; motor vehicles, electronic equipment

HISTORY

500-600: Japan ramah Buddhism a lut tan a, tunah hian Japanese 70% chu Buddhist sakhaw zuitu an ni.

1274-1281: Sipai pawl shoguns chuan Japan-ah ro an rel a, an ram beih tumtu lakah Japan an venghim hneh hle.

1853: United States lawng sipai hotu lal tak Matthew Perry chu Japan-ah a lut a, Japan chu US nena insumdawn tawn turin a phut a ni.

1868-1912: Japan lal Meiji hnuaiah Japan chu a hausain a chak hle a, China leh Russia nena an indonaah pawh hnehna an chang.

1910: Japan-in Korea a awp tan a, 1945 hma zawng kum 35 a awp a ni.

1923: Lirnghing rapthlak tak, Great Kanto Earthwquake a thleng a, he lirnghing hi khawvel chanchina lirnghing rapthlak berte zinga mi a ni a, Tokyo leh Yokohama khawpui a chhe nasa em em a, mi 140,000 chuang an thi.

1926: Hirohito chu lal a ni tan.

1931: Japan-in Manchuria, China a rûn a, 1937-ah Japan leh China an indo leh a ni.

1940-1941: Khawvel indopui pahnihnaah Japan chu Germany leh Italy nen an thawkho a. December 7, 1941-ah Japan-in Hawaii-a US lawng sipai hmun Pearl Harbour a rûn.

1945: US-in Hiroshima leh Nagasaki-ah atom bomb a thlak a, Japan chuan khawvel indopui pahnihna a tlawmsan tih a puang.

1964: Tokyo khawpuiin Summer Olympics a thleng a, hei hi Asia khawmualpuia Olympics an nghah vawi khatna a ni.

JAPANESE TAWNG

TV-ah te, film-ahte Japanese-ho tawng i hre tawh thin maithei a, mahse engnge an sawi i hre kher lo vang. Japan ram pawh i la tlawh maithei a, hriatzauna atan hrim hrim pawh an tawng tlem a zawng tal thiam hi a tha hle awm e. Hengte hi lo chhinchhiah ang che.

good morning

(tuk chhuah nuam le)

ohayo gozaimasu (oh-hah-yoh goh-zye-mahs)

hello

konnichi wa (kohn-nee-chee wah)

excuse me

(min hrethiam lawk teh.)

sumimasen (soo-me-mah-sen)

yes (aw)

hai (hi)

no (aih)

iie (ee-ay)

thank you (ka lawm e.)

arigato (ah-ree-gah-toh)

goodbye (dam takin)

sayonara (sah-yoh-nah-rah)

good night (mangtha)

oyasumi nasai (oh-yah-soo-mee nah-sigh)

My name is Mika. (Ka hming chu Mika a ni.)

Watashi wa Mika. (wa-ta-shee-wa-mee-ka-des)

Do you speak Japanese? (Japanese tawng i thiam em?)

Nihongo o hanashimasu ka? (nee-hon-go-o-ha-na-she-mas-ka?)

What time is it? (Dar engzatnge?)

Nan ji desu ka? (naan-gee-des-ka?)

Japanese naupang hun hman dan

Ka hming chu Ryuishi Kishi a ni a, kum 10 mi ka ni. Tokyo khawpui atanga mel 70-a hla, Maebashioa khawpuiah ka nu leh pa, ka pi leh ka farnute nen kan cheng a, nitina ka hun hman dan tlangpui hi lo chhiar la, Japanese naupangte min hmelhriat na'n i lo hmang dawn nia.

6:00 A.M: Alarm clock-in min tiharh a, weather report ka en a, ka thawmhnaw hak tur ka thlang a. Ka nu leh pate tan weather report entu ka ni bawk.

6:30 A.M: Ka nau hmeichhia, ka farnu Nao ka kai tho a, TV-ah news kan en a, tukthuan (breakfast) tur buatsaihin Okasan (Japanese tawngin ka nu tihna) kan pui thin. A tlangpuiin buhfai var, sangha, thlai chhum, miso (bekang kan) leh soup-te kan ei tlangpui a ni. Kan hmanhmawh viau chuan cereal chauh pawh kan ei tho.

7:30 A.M: Hmai ka phih a, ha ka nawt a, kan thenawma naupang dang pariat tawk turin Nao nen kan chhuak a, kawng te tak teah school panin line khatin kan inzui thliah thliah a, minute 25 vel kan kal tlangpui thin. Dar 8:20-ah school kan tan a, kan zavaiin kan intlar phawt a, zirtirtute'n attendance an endik hnuah school kan tan tak tak a ni.

8:50: Class kan tan a, kan subject hmasa ber chu mathematics a ni. Tunah tak hian division kan zir a, math hi ka ngaina hle. A chhan chu problem solve hi nuam ka tih em em an ni. Maths zawhah science kan zir leh a, air pressure kan zir mek a, silai lem toy popgun hmangin kan tichhin a, silai lem kah pawp pawp chu a nuam hle a ni.

10:50 A.M. Gym kal hun a ni a, gymnastic kan ti thin. Gym kan kal zawhah shosha kan ti leh a, chu chu thil ziah chhawn hmanga hawrawp zirna a ni. Chumi zawhah ink dum tha bik, brush leh Japanese lehkha hmangin kutziak (calligraphy) kan zir leh thin.

12:25 P.M.! Chhun chaw ei hun. Miso maden noodles te, thlai kan te, chhang kan te, soyabean snack-te leh bawnghnute te kan ei thin. Chaw ei khamah kan intifai a, kan group chu school luhna lai tifaitu kan ni a, hmun kan phiatfai a, school chhuat kan nawt bawk thin.

1:55: Japanese class kan kal leh.

3:00: School kan bang ta. Kan haw a, Nao leh kan thiante nen kawtah kan infiam a, video games kan khel bawk a, cartoon lar tak atanga an siam chhuah Doraemon games khelh nuam ka ti hle. Cartoonist nih ka duh a, homework ka tih zawhah cartoon ziah ka zir thin a, a chang chuan zanriah buaipuiin Otosan (ka pa tihna) ka tanpui thin.

7:00 P.M: Zanriah ei turin kan chhungin kan thu khawm a, chawhmehah chuan vawksa leh purun var kan pawlh, 'ginger pork' hi ka duh ber a ni. Otosan hian chawhmeh a siam thiam hle a, puar takin ka ei a, ka ei khamah ka inbual a, ka mu thin. Mangtha le!

Lalfanu Sawm Pahnih


Hmanlai hian lal pakhat hi a awm a. Fanu hmeltha leh duhawm tak tak sawm pahnih a nei a. Lalfanu hmeltha tak takte chu pindan pakhatah a hrang theuhin khum sawm pahnihah an mu a, zana mu tura an kal hian an pindan kawngkhar chu an khar a, an kalh thlap thin a. Zing karah chuan an pheikhawkte chu zan khuaa lamna ang mai hian a thler hne hnu thin a, mahse tuma’n zanlamah chuan engnge an tih an hre thei lo va, khawiah nge an awm tih pawh an hre thei lo a ni.


Lalpa chuan thuchhuah a siam a, ‘Lalfanu sawm pahnihte thuruk leh zan khuaa an lamna hmun hre thei chuan lalfanu zinga a duh ber nupuiah a nei thei ang a, lalthutthleng luahthu a ni bawk ang,’ tiin ram pumah a puantir a. Mahse, ni thum leh zan thum chhunga lalfanute thuruk leh an lâmna hmun hriatchhuah tuma bei, hlawhchham leh site chu tihhlum an ni ang,' tih a ni thung.

Lal thuchhuak chu hriain lalfapa pakhat hi a lo kal a. Lalinah chuan ropui takin an lo lawm a; zan a lo nih chuan lalfanute mutna pindan sir chiah pindanah chuan an hruai a. Chu pindanah chuan a thu a, lâm tura lalfanute kalna hmun chu hriat tumin a thlir reng a, a awmna pindan chu a hawn avangin lalfanute pindanah chuan thil eng pawh thleng se a hre vek ang tih tur hi a ni a. Mahse lalfapa chu a lo muthlu a; a tuka a han harh chuan lalfanute pheikhawk chu a lo thler hne hnu a, a pawp hrep hrup bawk a, zankhuain an lam tih a hmu chiang hle a, pawi a ti hle a ni.

A zan hnihna leh a zan thumnaah pawh chuan a hma zana thil thleng ang tho kha a thleng nawn leh a, lalpa chuan chu lalfapa chu a lû tansak turin thu a pe ta a.

Lalfapa zawhah chuan mi engemawzat an lo kal leh a, mahse lalfapa ang bawkin an vanduai a, lalfapa nunna hloh dan ang bawkin an hloh ve zel a.

Chumi hunlai chuan sipai hlui pakhat, indonaa na taka a hliam avanga indonaa tel thei tawh lo hian lalram chu a lo paltlang a; thing hmuna a kal lai chuan pitar pakhat hi a tawk a, pitar chuan khawiah nge a kal dawn a lo zawt a.

Sipai chuan, “Khawiah nge ka kal dawn pawh ka hre lo va, engnge ti ila tha ber ang tih pawh ka hre lo. Lalfanute lâmna hmun hi hriatchhuah ka chak khawp mai a, an lâmna hria ila, lalfanu pakhat chu nupuiah nei ila, lal pawh ka la ni ve thut maithei asin,” a ti a.

Pitar chuan, “A that chu. I thiltum chu thil harsa lutuk a ni hleinem. Lalfanu zinga pakhatin zantira wine in tur a pek che kha in miah lo la; a kalsan hma che chu tui taka muhil thlawrh thlawrh angin awm ang che,” a ti a. Chu thu a hrilh zawh chuan kawrfual hi a pe a, “He kawrfual hi i hak veleh hmuh theih lohin i awm nghal ang a, lalfanute chu an kalna apiangah i zui thei dawn a ni,” a ti leh a. Sipai chuan pitar thurawn zawng zawng a ngaihthlak hnu chuan a vanneih leh vanneih loh enchhin a duh ta a, hna harsa tak, hlawhchham palha thih theihna chu tihchhin a tum ta a ni.

Lalinah chuan midang an lawm ang bawkin ropui takin an lo lawm a; lal chuan lalchhungkaw hak thin kawrfual nalh leh ropui tak chu a haktir a; zan a lo nih chuan lalfanute pindan bulah chuan an hruai ve ta a.

Pindan chhunga an hun thutthlenga a thut dawn lai tak chuan lalfanute chu wine no mawi tak kengin an lo lut a, wine an pek chu sipai chuan a rukin a paih vek a, far khat lek pawh a in duh lo. A pindana an la awm reng lai chuan a muhil der ta a, reiloteah ring em emin a hnâr ta bur bur a.

A hnâr ri an hriat chuan lalfanute hlim takin an nui hawk hawk a, a upa ber chuan, “He pâ pawh hi heti ringawta a nun chan ai chuan hei aia thil finthlak zawk thil ti sela a tha zawk tur a nia,” a ti a. An pindan lamah chuan an lut a, an thawmhnaw dahnate an hawng a, an thawmhnaw tha tha an la chhuak a, darthlalang hmaah chuan an inchei a, lâm tur ang hian an ding khawm ta tham a.

Chutia lam inpeih taka an awm lai chuan lalfanu naupang ber chuan, “Engnge thil dik lo chu ka hre chiah lo va, mahse nuam tih lohna riau ka nei a, kan vanneihna hi a tawp dawn tlata hriatna ka nei a ni,” a ti a.

Lalfanu upa ber chuan, “I â let der a nih hi. Nang chuan engtiklai pawhin i hlau reng alawm. A nih leh lalfapa engzatnge kan awmdan hriat tuma min enthla tawh? He sipai pawh hian min hrechhuak lovang; ani pawh mutthilhna hlo ka pe tawh a, tui takin a hnar thlawrh thlawrh tawh kha," a lo ti a.

Chhuak tura an inpeih fel chuan sipai mutna pindan chu an pan leh phawt a, ani chu a lo la hnar tluk tluk a, a kut leh ke pawh a che miah lo va, tui taka mû nia an hriat avangin himin an inhria a ni.

An pindana an let leh hnu chuan lalfanu upa ber chu a khumah chuan a lawn a, a kut a han beng a. Khum chu chhuatah chuan a pil riai riai a, khum awmna laiah chuan tuma chhuichhuah theih loh tur kawngkhar hi a lo inhawng a. Sipai tlangval chuan a mal te tea kawngkhara an lût lai chu a hmu a, a upa ber chuan hma a hruai a; sipai chuan hmanhmawh a ngai tih a hre nghal a, a mutna atang chuan a rawn zuang tho a, pitarin kawrfual a pek kha a ha a, an hmuh lohin a zui ru ta a ni.

Lalfanute luhna kawngkhar rûk pelh chiahah chuan step chhuk thla hi a lo awm a, step laihawl velah chuan sipai chuan lalfanu naupang ber kawrfual chu a rap palh hlauh mai a, lalfanu naupang ber chuan mangang takin a ûte chu a au a, “Thil dik lo a awm tlat; tuinemaw ka kawrfual a vuan bet tlat a nia,” a ti a.

Lalfanu upa ber chuan, “Nang lah hi i â lutuk mai; engmah a nih loh kha; perek lawrin a bât mai mai a ni ang; i dawih em mai,” tiin a lo hau a.

Lalfanu tê ber pawh chu a ngawi zui ve mai a; step-ah chuan an chhuk thla ta zel a, step tawpah chuan thing mawi em em din thelh thuauna hmun hi an thleng a, chulai hmuna thing hnahte chu silver rawng vek a ni a, mawi tak hian an tle sep sep mai a ni. An hnunga zui rutu sipai chuan chulai hmun hriatrengna atan chuan engemaw hawn a duh a, thing tang pakhat chu a han thliak a, thing atang chuan ri hi a lo chhuak vak a. Lalfanu naupang ber chu a lo tawng chhuak leh hmasa ber a, “Thil dik lo a awm tih ka hrechiang a ni. Kha ri kha in hre ve em? Khatiangin vawikhatmah a la awm ngai lo reng reng,” a ti a. Mahse a upa ber chuan, “Lalfate an nih kha; kan thleng dawn tawh tih an hria a, an hlim avangin an au a ni," tiin a lo hnial leh tlat a, an kal leh ta zel a.

Thing mawi lehzual, a hnahte pawh rangkachak vek din thelh thuauna hmun hi an lo thleng leh a, chumi piah hmun pathumna phei chu a nuam lehzual a, thinghnah zawng zawngte pawh lunghlu vek a ni. Sipai chuan thing hnah rangkachak leh lunghlu awmna thing tang chu a thliak ve ve a, a han thliah chuan thawm hi a lo awm vak thin a, lalfanu tê ber chu hlau em emin a khur thin. Mahse lalfanu upa ber chuan chung thawm chu lalfapate thawm niin a sawi zel a, ani chu hlim takin a nui zel thung a.

Dil mawi tak an thlen hma chu an kal zel a, dil kamah chuan lawngleng te tak te sawm pahnih hi a lo awm a; lawngleng tinah chuan lalfapa hmeltha tak tak hi an thu theuh a, lalfanute chu an lo nghak niin a lang.

Lalfanu zawng zawngte chu lawngleng pakhat zelah chuan an chuang a, sipai pawh chu lalfanu naupang ber chuannaah chuan a lawnkai ve a; dil chunga an kal lai chuan lalfanu naupang ber leh sipai chuanna lawngleng neitu lalfapa chuan, “Ka theihtawpin lawngleng hi ka kar a, mahse nidang anga chakin kan kal chak thei tlat lo! A chhan ka hre lo. Vawiin chu ka chau hluah hluah a, lawngleng hi a rit riauin ka hria a ni,” a ti a.

Lalfanu chuan, “Khaw lum lutuk hi a ni ang. Kei pawh lum ka ti lutuk,” a lo ti a.

Dil kam lehlamah chuan lalin mawi leh lian em em, eng uar mai hi a lo ding luah a, chu lalin chhung atang chuan tawtawrawt leh rimawi dang hi a lo ri ruai ruai a. An zavai chuan dilkam lehlam chu him takin an thleng a, lalin pan chuan an kal ta nghal a. Lalfapate chuan lalfanute chu an lampui vek a, hmuh theih loha awm sipai pawh chu an zingah chuan a lam ve zel a.

Lalfanute chu wine tha ber chi in tur hi an rawn pe theuh a, mahse sipai chuan an hmuh loh laiin a lo in zawhsak vek a, chu thil thleng pawh chu lalfanu naupang ber chuan a hlau em em a, mahse a upa ber chuan a khap zel a.

Zing dar thum a rik thlengin hlim takin an lam a, an pheikhawkte chu a thler hne hnu tawh a, tunah chuan haw an tum ta a ni. Lalfapate chuan dilkam lehlam chu lawnglengin an hruai thleng leh vek a, tun tum chu sipai kha lalfanu upa ber chuanna lawnglengah a chuang ta thung a; dilkam lehlamah chuan an inthlah a, lalfanute chuan a tuk zana kal leh turin lalfate hnenah chuan thu an tiam a.

Kal lama an zawh step kha an lo thlen chuan sipai chu lalfanute hmaah chuan a tlan a, a khumah chuan a lo mû thân a. Lalfanu sawm pahnihte chu an lâm nasat avangin an chau hle a, sipai mutna khum an han en chuan ani chu tui taka mû niawm takin a lo hnar leh bur bur a, “Kan him e,” an ti a. An thawmhnaw tha ber berte chu an phelh a, an pheikhawkte chu phelhin, khumah chuan ngaihtha takin an mu ta a ni.

A tukah chuan sipai chuan a thil hmuh chu engmah a sawi rih lo va, lalfanute awmdan danglam tak chu hriatchian lehzual a duh a; a zan hnihna leh a zan thumnaah pawh chuan a ngai ang bawkin an kalna hmunah chuan a kal veleh a. A zankhatnaa a hmuh ang bawk chu a zanhnihna leh zan thumnaah pawh chuan a thleng leh a, lalfanute chu an pheikhawk chhiat rak thlengin an lâm a, an chenna lalinah chuan an let leh a ni. A zan thumnaah chuan sipai chuan lalfanute kalna lalina rangkachak no chu an kalna hmunah a kal ve a ni tih tihchian na’n a hawn nghe nghe a.

Tunah chuan sipaiin lalpa hmaa lalfanute thuruk a sawi hun chu a lo thleng ta. Lalpa hmaa ding tur chuan an hruai a, ani chuan lei hnuaia a thing thliah pathum leh rangkachak no kha a keng a, lalfanu sawm pahnihte pawh chuan engnge a sawi hriat tumin kawngkhar phen atangin an lo ngaithla a.

Lalfapa chuan, “Ka fanu sawm pahnihte hi zan lamah khawiahnge an lam thin?” tiin a zawt ta a.

Sipai chuan, “Lei hnuaia lalinah lalfapa sawm pahnihte nen an lam thin,” a ti a, lalpa hnenah chuan a thil tawn zawng zawng chu a hrilh ta vek a, a thing thliah pathum leh rangkachak no chu a hmuh nghal bawk a.

Lalpa chuan a fanu sawm pahnihte chu a ko a, sipai thusawi chu a dik leh dik loh a zawt a; lalfanute chuan an thiltih thin chu hriatchhuah a ni ta tih an hria a, thil awmdan zawng zawng chu an puang ta a ni.

Lalpa chuan sipai hnenah chuan lalfanu zinga a duh ber chu nupui atana thlang turin a ti a, ani chuan, “Ka la upa lo va, chuvangin a naupang ber hi ka nei ang e,” a ti ta a, chumi nî vek chuan inneihna ropui tak an buatsaih nghal a, sipai chu lalthutthleng luah tura thlan a ni nghal bawk a ni. #

(Translated by Beramno)

Beramno Cover: September 2010